Βασικές εντολές

Το παρόν άρθρο περιγράφει μερικές βασικές εντολές της γραμμής εντολών.

Μπορούμε να εκτελέσουμε αυτές τις εντολές ανοίγοντας μια κονσόλα, η οποία με τη σειρά της εκτελεί ένα κέλυφος, το οποίο με τη σειρά του αναλαμβάνει να διαχειριστεί και εκτελέσει τις εντολές που δίνει ο χρήστης.

Το άρθρο προορίζεται για αρχάριους και περιλαμβάνει μόνο τις πιο απλές ή συνήθεις μορφές των εντολών.

Γενικά

Φιλοσοφία

Το Linux βασίζεται στο λειτουργικό σύστημα Unix, το οποίο δημιουργήθηκε το 1969 με βάση κάποιες συγκεκριμένες αρχές που εκτιμούσαν οι τότε κατασκευαστές και χρήστες του. Οι αρχές αυτές, που έχουν επηρρεάσει σημαντικά τη συμπεριφορά των εντολών του Unix και συνεπώς και του Linux, είναι σε γενικές γραμμές οι παρακάτω:

• Οι εντολές πρέπει να κάνουν ένα πράγμα και να το κάνουν καλά.
• Οι εντολές πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους.
• Οι εντολές πρέπει, όπου είναι δυνατόν, να χειρίζονται πληροφορίες σε μορφή κειμένου.

Επιπλέον αυτών, το Unix έχει γραφτεί από τεχνικούς για τεχνικούς. Αυτό προσδίδει ορισμένα επιπλέον χαρακτηριστικά στις εντολές του που οι σύγχρονοι χρήστες μπορεί να βρουν περίεργα!

• Οι εντολές έχουν συχνά (πολύ) μικρά ονόματα. Η ιδέα των κατασκευαστών ήταν πως μια εντολή ο χρήστης τη μαθαίνει μια φορά αλλά τη χρησιμοποιεί πολλές, οπότε αν πχ αποτελείται από 2 γράμματα αντί για 5, ο χρήστης θα δυσκολευτεί λίγο στην αρχή αλλά μετά θα γλυτώσει πληκτρολόγηση.
• Αν μια εντολή τελειώσει επιτυχώς, τότε δεν είναι απαραίτητο να ενημερώσει το χρήστη.
• Υποτίθεται πως ο χρήστης ξέρει τι κάνει. Έτσι, αν μια εντολή πρόκειται να διαγράψει κάτι, δεν είναι απαραίτητο να ρωτήσει πρώτα το χρήστη για αυτό.

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι πως η γραμμή εντολών του Linux (που βασίζεται σε αυτή του Unix) μπορεί να γίνει ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό και γρήγορο εργαλείο για κάποιον που ξέρει να τη χειρίζεται.

Σύνταξη εντολών

Οι εντολές αποτελούνται από το όνομα της εντολής και μηδέν, ένα ή περισσότερα ορίσματα.

Ο χρήστης γράφει τις εντολές χρησιμοποιώντας λατινικούς χαρακτήρες και πατώντας enter στο τέλος κάθε γραμμής. Το Linux διακρίνει τα πεζά από τα κεφαλαία γράμματα, οπότε πχ η εντολή ls δεν μπορεί να δοθεί ως LS.

Η σύνταξη των εντολών συνήθως παρουσιάζεται ως εξής:

command_name <argument>

Το command_name είναι το όνομα της εντολής και με < και > εμφανίζονται τα ορίσματα. Για παράδειγμα, αν η σύνταξη είναι:

mv <oldfile> <newfile>

τότε σημαίνει ότι το όνομα της εντολής είναι mv και μετά ακολουθούν δύο ορίσματα.

Τρέχων φάκελος

Ο χρήστης της γραμμής εντολών βρίσκεται κάθε χρονική στιγμή στον τρέχοντα φάκελο (current directory). Αν ο χρήστης δεν επιλέξει διαφορετικά, τότε κάθε εντολή που δίνει επιδρά στα περιεχόμενα αυτού του φακέλου.

Πχ έστω πως στον υπολογιστή υπάρχουν δύο φάκελοι dir1 και dir2 που ο καθένας περιέχει ένα αρχείο με όνομα file.txt. Αν ο τρέχων φάκελος είναι ο dir1 και ο χρήστης δώσει την εντολή διαγραφής του αρχείου file.txt, τότε αυτή θα διαγράψει το αρχείο στο dir1 χωρίς να πειράξει εκείνο στο φάκελο dir2.

Συντομεύσεις:

• Η διαδρομή προς τον τρέχοντα φάκελο μπορεί να συντομευθεί με μια τελεία: .
• Η διαδρομή προς τον φάκελο στον οποίο περιέχεται ο τρέχων μπορεί να συντομευθεί με δύο τελείες: ..
• Η διαδρομή προς το home του κάθε χρήστη μπορεί να συντομευθεί με την κυματιστή παύλα: ~

man pages

Το Linux διαθέτει εκτεταμένη τεκμηρίωση με τη μορφή man pages (από το 'manual'). Μπορούμε να δούμε τις πληροφορίες για κάποια εντολή με:

man <command>

Για παράδειγμα, αν θέλουμε να δούμε την τεκμηρίωση για την εντολή ls:

man ls

Διαχείριση φακέλων

cd

Αλλάζει τον τρέχοντα φάκελο. Η σύνταξή της είναι:

cd <new current directory>

mkdir

Δημιουργεί ένα νέο φάκελο. Η σύνταξή της είναι:

mkdir <name of new directory>

rmdir

Σβήνει ένα υπάρχοντα άδειο φάκελο. Η σύνταξή της είναι:

rmdir <name of existing directory>

pwd

Εμφανίζει το πλήρες όνομα του τρέχοντος φακέλου. Η σύνταξή της είναι:

pwd

Διαχείριση αρχείων

ls

Εμφανίζει τα περιεχόμενα ενός φακέλου. Για να δούμε αυτά του τρέχοντος φακέλου η σύνταξή της είναι:

ls

Μπορούμε να ζητήσουμε εμφάνιση περισσότερων πληροφοριών, όπως το μέγεθος, με την παράμετρο -l:

ls -l

cp

Δημιουργεί αντίγραφο ενός αρχείου. Η σύνταξή της είναι:

cp <source> <target>

⚠	Αν το <target> υπάρχει, τότε η cp το καταστρέφει και το αρχείο δεν μπορεί να ανακτηθεί. Εξ ορισμού η εντολή cp δεν περιμένει επιβεβαίωση από το χρήστη.

rm

Διαγράφει ένα υπάρχον αρχείο. Η σύνταξή της είναι:

rm <file>

⚠	Αρχεία που διαγράφονται με την εντολή αυτή δεν μπορούν να ανακτηθούν. Εξ ορισμού η εντολή rm δεν περιμένει επιβεβαίωση από το χρήστη.

mv

Μετονομάζει ή μετακινεί ένα υπάρχον αρχείο. Η σύνταξή της είναι:

mv <source> <target>

Αν το <target> δεν υπάρχει, τότε η mv μετονομάζει το <source> σε <target>.

Αν το <target> υπάρχει και είναι όνομα φακέλου, τότε η mv μεταφέρει το <source> μέσα σε αυτόν.

⚠	Αν το <target> υπάρχει και είναι όνομα αρχείου, τότε η mv μετονομάζει το <source> σε <target>. Το παλαιό <target> σβήνεται και δεν μπορεί να ανακτηθεί. Εξ ορισμού η εντολή mv δεν περιμένει επιβεβαίωση από το χρήστη.

find

Αναζητεί ένα αρχείο και εμφανίζει τη διαδρομή προς αυτό.

Η πλέον απλή μορφή αναζητά ένα ή περισσότερα αρχεία με όνομα <filename>, αρχίζοντας από τον τρέχοντα φάκελο και διατρέχοντας όλους τους υποφακέλους:

find . -name <filename>

Αν δε θέλουμε να κάνει διάκριση μεταξύ πεζών/κεφαλαίων στο όνομα, τότε χρησιμοποιούμε την παράμετρο -iname αντί για την -name:

find . -iname <filename>

Αν δε θέλουμε να ψάξουμε σε προσαρτημένα συστήματα αρχείων (mounted filesystems) τότε προσθέτουμε την παράμετρο -xdev. Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο πχ στο ubuntu, που κάποια συστήματα αρχείων προσαρτούνται στο ~/.gvfs και συνεπώς αν γίνει αναζήτηση με αρχή το ~ τότε θα "ξεφύγει" και προς αυτά.

find . -xdev -name <filename>

Παράδειγμα της εντολής:

find /usr/bin -name grof*

Αυτό ψάχνει στο φάκελο /usr/bin για αρχεία με όνομα που αρχίζει από grof και ακολουθείται (το όνομα) από μηδέν ή περισσότερους χαρακτήρες.

touch

Θέτει ως ημερομηνία και ώρα ενός αρχείου την τρέχουσα:

touch <filename>

⚠	Αν το αρχείο δεν υπάρχει, τότε δημιουργεί ένα νέο, κενό αρχείο.

Εμφάνιση αρχείων

cat

Εμφανίζει τα περιεχόμενα ενός αρχείου στην κονσόλα. Η σύνταξή της είναι:

cat <file>

sort

Ταξινομεί τα περιεχόμενα ενός αρχείου κειμένου.

Για αλφαβητική ταξινόμηση:

sort <filename> -o <target>

Για αντίστροφη ταξινόμηση:

sort -r <filename>

less

Εμφανίζει τα περιεχόμενα ενός αρχείου κειμένου στην κονσόλα, περιμένοντας εντολή του χρήστη για να μετακινηθεί σε επόμενη ή προηγούμενη σελίδα.

Η σύνταξη της εντολής είναι:

less <filename>

Η μετακίνηση μπορεί να γίνει ως εξής:

• Space ή Page Down: Επόμενη σελίδα
• Page Up: Προηγούμενη σελίδα
• Κάτω βέλος: Επόμενη γραμμή
• Άνω βέλος: Προηγούμενη γραμμή

Η less μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη αν κατευθύνουμε σε αυτή το αποτέλεσμα άλλων εντολών. Για παράδειγμα αν ένας φάκελος περιέχει πολλά αρχεία, μπορούμε να τα δούμε αναλυτικά με την εξής εντολή:

ls -l | less

head

Εμφανίζει τις πρώτες γραμμές ενός αρχείου κειμένου:

head <filename>

tail

Εμφανίζει τις τελευταίες γραμμές ενός αρχείου κειμένου:

tail <filename>

Σύστημα

top

Εμφανίζει μια λίστα με τις διεργασίες (processes) που εκτελεί ο υπολογιστής:

top

Η οθόνη της εφαμογής ανανεώνεται συνεχώς και για να την τερματίσουμε πατάμε το πλήκτρο 'q'.

Υπάρχει μια πιο "εμφανίσιμη" εντολή που κάνει το ίδιο πράγμα, η htop, που όμως δεν είναι εξ ορισμού εγκατεστημένη.

uname

Εμφανίζει πληροφορίες για το σύστημα, όπως αρχιτεκτονική και έκδοση πυρήνα (kernel):

uname -a

hostname

Εμφανίζει το όνομα του υπολογιστή (host):

hostname

Στο κέλυφος bash (και όχι μόνο) το όνομα του υπολογιστή εμφανίζεται εξ ορισμού στο prompt.

df

Εμφανίζει πληροφορίες για τη χρήση των συστημάτων αρχείων (file system usage):

df

du

Εμφανίζει το χώρο που καταλαμβάνουν τα περιεχόμενα του τρέχοντος φακέλου και όλων των υποφακέλων του:

du